بخش ششم

شیر؛ صورتِ علم توحیدیِ مخصوص رجبیّون

روایتی که مرحوم شیخ عباس قمی(رحمة‌الله‌علیه) در مفاتیح‌‌الجنان آورده، اگر عنایت بفرمایید روایت عجیبی است. از امام‌ابی‌‌الحسن‌موسی(علیه‌‌السلام) می‌فرمایند که:
«رجب نام نهری است در بهشت، از شیر سفیدتر و از عسل شیرین‌تر، هر که یک روزِ رجب را روزه دارد البته از آن نهر بیاشامد»

پس اولاً؛ رجب یک نهر است، یعنی مقام است. چون می‌‌دانید که آب و درخت دربهشت عبارت است از «مِمّا کانُوا تَعْمَلُون»؛ یعنی عبارت‌اند از آنچه شما عمل کردید، یعنی آنچه شما در این دنیا عمل می‌کنید دو وجه دارد. هرکس هرکاری بکند یک وجه آن « فکــر» اسـت و یک وجــــه آن «حرکت و عمل» است. شما که به لطف خدا نیّت روزة ماه رجب را می‌‌کنید، این نیّت یک فکر است، فکرِ این‌‌‌که خدایا می‌‌‌خواهم رجبی شوم، این نیّت است. و وجه دیگر عملی است که انجام می‌دهید و آن ترک شهوات مثل غذاخوردن و غیره است.

در قیامت درخت و نهرهای زیر آن صورت عقاید و اعمال این دنیایی ما است، و حتماً ملاحظه کرده‌اید در مورد انسان حتّی ترک یک کار هم خودش، کار به حساب می‌‌آید، چون اراده می‌‌کند که آن کار را نکند و این اراده برای ترک آن کار، خودش یک اراده است و در نفس انسان یک عمل به حساب می‌آید و در قیامت صورت مخصوص به خود را پدید می‌آورد. شما اگر به خانه عمویتان نروید، در خارج کاری نکرده‌اید، ولی در درون اراده به نرفتن را انجام داده‌اید. پس هر کاری یک وجه عقیدتی و فکری، و یک وجه عملی دارد.

بزرگان می‌فرمایند: که این «عمل» و«عقیده» است که در قیامت ظهور می‌کند. شراب طهور را در ازای چه چیزی به اهل‌البیت دادند که فرمود: «سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً» (انسان/21) چون سه روز روزه گرفتند و افطاری‌شان را هم به نیازمندان دادند، و این شراب طهوری که نصیب این ذوات مقدّسه شد، خیلی مقام است. چون می‌فرماید: پروردگارشان به آن‌ها نوشاند «رَبُّهُمْ». اگر یک مَلَکی به ما یک ذرّه از آن شراب معنوی بدهد، از شعفِ آن حالتِ معنوی 60 سال فریاد می‌‌‌‌‌کشیم، حالا اگر پروردگار آن را به کسی بنوشاند، ببین چه می‌شود.

می‌فرماید: «سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً»، مگر چه کار کردند؟
با یک « عقیده توحیدی» بسیار عمیق یک «عمل توحیدی» انجام دادند که از نیاز و میل خود برای خدا گذشتند، ظهور آن عقیده و عمل در بهشت چنین شد که فرمود:«سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً»، چون بهشت ظهور عقیده و عمل است، برای همین هم در و دیوار بهشت حرف می‌‌‌‌زنند. چون جان انسان آن‌‌ جا ظاهر است. بهشت و جهنّمش- هر دو- «تَطَّلِعُ عَلَی‌‌الْاَفْئِدَه» است، یعنی از قلب ما به بیرون ظهور می‌‌‌کند و لذا جنس حیات است، مثل حالات قلبی؛ در آیه 65 سوره عنکبوت هم فرمود: «اِنَّ الدّارَ الْآخِرَةِ لَهِیَ الْحَیَوان»؛ یعنی نظام عالم آخرت سراسر حیات است، یعنی جنس حیات انسان است.

پس اوّل یادتان باشد که بهشت چیست؟ بهشت ظهور « عقاید» و« اعمال» و « اخلاق» ماست و به جان ما بسته است. یعنی بهشت از ما جدا نیست. آری؛ به عنوان یک واقعیّت در بیرون هست، امّا به جان ما بسته است. حالا در این بهشت یک نهری است که می‌‌فرمــاید: از عسل شیـرین تر است و از شیــر سفیــدتر اسـت، این نهر اسمش «رجب» است. پس اوّلاً؛ کسی که رجبی شد، وصل به این نهر می‌‌شود. این نهر در کجاست؟ در بهشت. پس کسی که رجبی شد، وصل به بهشت می‌شود. ثانیاً؛ این اتّصال بعد از مردن ما هست یا همین حالا؟ امام‌رضا(علیه‌السلام) می‌‌فرمایند: هرکس بگوید بهشت بعد است، از ما نیست .
پس این بهشت همین حالا هست. یعنی إن‌شاءالله همین امروز که تصمیم گرفتیم در این ماه، رجبی شویم، وارد بهشت شدیم، خدا می‌داند که همین حالا وارد بهشت شدیم.
آیت‌الله جوادی‌آملی(حفظه‌الله تعالی) بحثی داشتند از کلام امام معصوم حضرت رضا(علیه‌السلام) فرمودند: همین حالا وصل به بهشت می‌‌شویم و همین حالا از بهشت خارج می‌‌شویم بستگی به اعمال ما دارد، چون حضرت رضا(علیه‌السلام) اشاره می‌فرمایند به آیات 43 و44 سوره عنکبوت که می‌فرماید: این است جهنّمی که گناهکاران انکار می‌کنند و هم‌اکنون گناهکاران بین آن جهنّم و آب جوشان در حال طواف‌اند.

پس اوّلاً؛ ما در ماه رجب وارد بهشت می‌‌شویم، الاّ این‌‌‌که عدّه‌‌‌ای نسبت به آن در کمال غفلت به‌سر ببرند که این‌ها‌، وارد رجب نمی‌‌‌شوند، بلکه مثل بقیه زمان‌‌‌‌های روزگار، وارد یک زمان می‌‌شوند ولی اگر ما در عین توجّه و انتظار و استقبال وارد رجب شویم، وارد یک مقام خاص از بهشت می‌‌شویم، که آن مقام به تعبیر روایت از عسل شیرین‌تر و از شیر سفیدتر است و آن هم روی حساب است. بزرگان اهل معرفت یک دقت‌‌‌‌هایی روی این عسل و شیر کرده‌‌‌اند که این ها دو حال و مقام است برای انسان و نه دو ‌نوع غذا.

یکی از مفسّرین می‌‌‌گوید: پیامبر(صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) به‌طور کلی هر غذایی که می‌‌‌خوردند، می‌‌‌گفتند: الحمدلله. ولی وقتی شیر می‌‌‌‌خوردند می‌‌فرمودند که ‌‌‌‌‌‌‌خدایا زیادش کن. بعد می‌‌گوید از طرفی مطابق آیه قرآن، پیامبر(صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) مأمور هستند که بگویند: خدایا علـم مرا زیاد کن، « قُلْ رَبِّ زِدْنِی عِلْماً»؛(طه/114) پس باید این شیر، در عالم معنا همان مقام علم باشد، یعنی ظهورش در نفس انسان، علم است. مگر علم، جان را تغذیه نمی‌‌‌کند؟ بهترین غذا برای جان مادّی، شیر است. و برای جان غیبی، علم است و این دو با همدیگر یک رابطه‌ای دارند.

«محی‌‌‌‌‌‌الدین‌‌عربی» در کتاب فصوص‌‌‌الحکم می‌‌‌گوید: ابی‌‌خالد، در خواب دید که شیر خورده است. شب آمد خدمت یکی از عرفاء و خوابش را گفت. آن عارف می‌‌گوید: این خواب دو حالت و دو مقام دارد. در این‌که این رؤیای صادق است شکّی نیست، حال بگو آیا تو دیشب که خواب دیدی شیر می‌خوری، آیا به‌واقع شیری وارد معده‌ات شده؟ گفت: نه! به او گفت: ولی اگر استفراغ کنی، شیر استفراغ میکنی. این یک وجه از تعبیر خوابت، اگر خواستی بر اساس موطن دنیا تعبیر شود، ولی اگر بخواهی بپذیری، شیر یعنی علم، تعبیر خوابت این است که به تو علم می‌‌‌دهند. چون شیر در مقام غیب، علم است، در مقام عالم ماده شیر است.
ایشان می‌‌‌‌‌‌گوید: وسوسه شدم من که شیرنخورده‌‌‌ام، پس مگر می‌شود کسی شیر نخورد، ولی خواب شیر خوردن ببیند و بعد شیر خورده باشد و در معده‌اش شیر باشد؟ خودم را وادار به تهوّع کردم، دیدم شیر بیرون آوردم، چیز پیچیده‌ای نیست.
در روایات هم داریم که پیامبر(صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) به عایشه فرمودند: که برو روزه‌‌ات را افطار کن - ظاهراً روزه مستحبی بوده- عایشه گفت: چرا؟! فرمودند: چون خودت خودت با غیبتی که کردی، روزه‌ات را افطار کردی و گوشت خوردی. گفت کی من غذا خوردم؟ در حالی‌که گوشت‌خوردن او، همان غیبتی بود که کرده بود، بعد خودش از لای دندان‌‌‌‌هایش متوجّه وجود گوشت خام شد، یعنی عمل غیبی باطنیِ غیبت، صورتِ ظاهریِ حسّی گوشت‌خوردن به خود گرفت.

مقام شیر در نهر رجب را اهل معرفت می‌فرمایند که در بهشت مقام «علم توحیدی» است. اگر شما ماه رجب را حفظ کنید، إن‌شاءالله معرفت توحیدی نصیبتان می‌شود. آن وقت آن علم توحیدیِ ماه رجب، علمی است که به راحتی به دست نمی‌‌آید، کسی که رجبی شد یک معرفت خاصی پیدا می‌‌کند که ظهورش همان شیر بودن آن نهر است که از قلب او ظهور کرده‌است، و از شیر سفیدتر بودنش هم به جهت پاک‌بودن از هرگونه شرک و آلودگی روحی است.