نقش دعا در زندگی-قسمت چهارم-شرایط اجابت دعا

شروط تاثیر دعا

 1- معرفت: از حضرت صادق(ع) سؤال شد «چه علتی دارد که دعا می‏کنیم و مستجاب نمی‌شود؟» فرمودند: «زیرا کسی را می‏خوانید که او را نمی شناسید» پس هر قدر داعی بیشتر متوجه وسعت رحمت و نظام متقن پروردگار شود و به‌واقع او را منجی در همه مهالک بداند خود را به اجابت نزدیک کرده است.

2-آمادگی قلبی واخلاص فرد: امیرالمؤمنین(ع) فرمود: « خدای عزّوجلّ دعای کسی را که دل او مشغول به غیر حق باشد قبول نمی‌کند».

لذا باید قلب از اندیشه‌های باطل و کینه و حسد و اشتغالات دنیایی پاک باشد و آماده جلب غفران ربوبی گردد، علی(ع) بهترین دعا را دعائی دانسته است که از سینه پاک و دلی پرهیزکار برآید. «انقطاع الی‌الله» که دل از همه چیز و همه کس بریده باشد، همراه با سوز دل، اتصال را ممکن می‏نماید به طوری که پیامبر(ص) فرمودند: «خداوند به من خبر داده که به عزت و جلالم سوگند که آنچه را که اهل گریه درک کردند عبادت کنندگان درک نکردند».

3-- عدم مخالفت با سنن تکوین: طالب حاجت نباید امید داشته باشد توازنِ دستگاه خلقت به خاطر او برهم بخورد، لذا بدون تلاش لازم دعا مستجاب نخواهد شد، به طوری که ائمهh هم جنگ می‏کردند و هم در حین جنگ دعا می‏نمودند و گرنه دعا را بازیچه میل های خود قرار داده‌ایم.

4- خواستن با تمام ذرّات وجود: شهید مطهری«رحمة‌الله‌علیه» می‏فرماید: «واقعاً شخص دعاکننده، آنچه را می‏خواهد باید به صورت یک احتیاج و حاجت درآید، همان‌طور که اگر در یک نقطه بدن یک احتیاجی پیدا بشود تمام اعضاء و جوارح شروع می‏کنند به فعالیت و حتی ممکن است یک عضو به مقدار زیادی از کار خود بکاهد برای رفع احتیاجی که در فلان نقطه پیدا شده است».

احتیاج روحی و معنوی انسان نیز نسبت به کل جهان چنین است، روح انسان جزئی است از عالم وجود که اگر واقعاً خواهش و احتیاجی در وجودش پیدا شود، دستگاه عظیم خلقت الهی به آن بی محلی نمی کند، مگر این‌که دل و زبان هماهنگی نداشته باشد.

5 - قطع امید از تمام وسایل و امیدواری به او: نیایش واقعی موقعی است که انسان از تمام وسائل شناخته شده قطع امید کرده و تنها مؤثر و سبب ساز حقیقی را خداوند متعال دانسته و تأثیر را نیز از او بداند، بفهمد که موجودات نه در ذات مستقل‏اند و نه در تأثیر، یعنی توجه به توحید در ذات و صفات و افعال، در این حالت است که دعا به هدف اجابت خواهد نشست.

علامه طباطبائی«رحمة‌الله‌علیه» در ذیل آیه 186 سوره بقره که می‌فرماید: «وَ اِذا سَئَلَکَ عِبادِی‏ عَنّی فَاِنّی قَریبٌ اُجیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ اِذا دَعانِ» یعنی؛ چون بندگان من از تو در مورد من سؤال می‌کنند، من نزدیکم و اجابت می‌کنم دعای دعاکننده را، آنگاه که مرا بخواند؛

می‏فرمایند: آیه شریفه شرطی برای اجابت بیان نکرده و به تعبیر دیگر می‏توان گفت: دو شرط برای تحقق اصل دعا مطرح فرموده است. 1- اینکه دعا تنها با زبان نباشد بلکه نیاز واقعی فرد و با همه وجود باشد. 2- تقاضایش واقعاً از خداوند باشد، نه این که به زبان از خدا بخواهد ولی در قلب توجه به اسباب دیگر داشته باشد.

6- تعلق گرفتن حکمت بالغه الهی بر آن: در مقام اشکال گفته ‏اند: «خداوند حکیم است و آنچه باید بکند را می‏کند و لذا درخواست از او معنی ندارد». در حالی که باید متوجه بود دعا و استجابت دعا نیز جزئی از قضا و قدر خداوند حکیم است و از عوامل مؤثر در نظام آفرینش است و موضوعی مخالف و خارج از آن نیست.

بنا به فرمایش علامه‌محمدتقی‌جعفری«رحمة‌الله‌علیه»: «همان خداوندی که به آتش خاصیت سوزانندگی داده است، برای روح انسان، آن قدرت را داده است که اگر ارتباط صحیح با قدرت مطلقه خداوندی برقرار کند سوزندگی آتش را با خاصیت روح، که قوی تر از آن است سلب کند». پس دعا در صورت نبودن موانع تأثیر خود را می‏گذارد.

از حضرت امام‌صادق(ع) سؤال کردند: آیا خداوند نمی فرماید دعا کنید تا برای شما اجابت کنم، در حالی که افراد مضطری را می‏بینم که دعا می‏کنند و به اجابت نمی‌رسد و مظلومانی را می‏بینم که از خدا پیروزی بر دشمن را می‏طلبند ولی آنها را یاری نمی‌کند. امام فرمودند: وای بر تو، هیچ‌کس او را نمی‌خواند مگر این که اجابت می‏کند. اما دعای ظالم مردود است تا توبه کند، و اما صاحب حق هنگامی‏که دعا کند اجابت می‏فرماید و بلا را از او برطرف می‏سازد به طوری که گاهی خود نمی‌داند. و یا آن را به صورت ثوابی فراوان برای روز نیازش به آن، برایش ذخیره می‏کند، و هرگاه چیزی را بندگان تقاضا کنند که مصحلت آنها نباشد خودداری فرماید».

از دیگر شروط تأثیر دعا، آلوده نبودن به گناه است، چنان‌که حضرت در دعای کمیل می‏فرمایند: «اللهُمَّ اغْفِرْلِی الذُّنُوبَ الّتی تَحْبِسُ الدُّعاء» یعنی؛ ببخش گناهانی را که دعا را حبس کرده و مانع بالا رفتنشان می‌شود.

و از دیگر شروط 1- ایمان و اعتماد کامل به استجابت دعا 2- اصرار و الحاح در دعا 3- برطرف کردن موانع 4- خودداری نکردن از تلاش و کوشش 5- دوری از یأس و گمان نیک به خداوند داشتن و...

یاعلی مدد